Nasiona pod szczególnym nadzorem - wywiad z Marcinem Wrońskim

Wiele się mówi na temat stosowania środków ochrony roślin.Jakie są zalety i wady stosowania chemicznej ochrony? Na co szczególnie rolnicy powinni zwracać uwagę, wybierając środki przeciwko owadom, grzybom czy chwastom?
Obecnie trudno wyobrazić sobie prowadzenie ochrony roślin w produkcji towarowej bez użycia środków ochrony roślin. Wprowadzenie do powszechnego użycia chemicznych środków ochrony roślin stworzyło możliwość szybkiego i skutecznego zwalczania organizmów szkodliwych dla roślin i ochronę plonów. Jednak nadmierne i nie zawsze uzasadnione stosowanie środków ochrony roślin, niesie za sobą liczne niebezpieczeństwa takie jak: presja na środowisko naturalne, możliwość skażenia gleby oraz wody, zniszczenia organizmów pożytecznych występujących w uprawach, pojawianie się nowych pokoleń organizmów odpornych na działanie środków ochrony, obecność pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych w ilościach zagrażających zdrowiu konsumentów. Mając na uwadze powyższe zagrożenia wprowadzono przepisy, w myśl których użytkownicy profesjonalni stosujący środki ochrony roślin są zobligowani do tego, by uwzględniać wymogi integrowanej ochrony roślin. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, producent rolny powinien przed zastosowaniem chemicznej ochrony roślin wykorzystać wszelkie dostępne działania i metody ochrony przed agrofagami aby ograniczyć stosowanie pestycydów. Należy zwrócić uwagę na na stosowanie właściwego płodozmianu, odmian odpornych lub tolerancyjnych na agrofagi, przestrzeganie optymalnych terminów stosowania środków ochrony roślin, stosowanie właściwej agrotechniki, zrównoważonego nawożenia oraz zapobieganie rozprzestrzenianiu się organizmów szkodliwych. Jednym z wymogów jest również ochrona organizmów pożytecznych oraz stwarzanie warunków sprzyjających ich występowaniu, a w szczególności dotyczy to owadów zapylających i naturalnych wrogów organizmów szkodliwych. Zastosowanie chemicznej ochrony roślin powinno być poprzedzone obserwacjami występowania agrofagów w uprawie. Ponadto wybierane do stosowania środki ochrony roślin powinny być oryginalne, posiadać zezwolenie MRiRW, powinny być dopuszczone do zastosowania w danej uprawie oraz na organizmy szkodliwe, które zamierzamy zwalczać. W pierwszej kolejności należy wybierać do stosowania środki o niskiej toksyczności, selektywne dla organizmów pożytecznych. Podczas stosowania należy uwzględnić odpowiednie terminy, dawki oraz ilość zabiegów możliwych do wykonania. Należy przestrzegać okresów karencji i prewencji oraz środków ostrożności zapisanych w etykiecie stosowania środka ochrony roślin. W maju tego roku ukazała się zmiana rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzenianiu się bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus. Rozporządzenie to wprowadza szereg zmian ułatwiających wysyłkę ziemniaków wyprodukowanych w Polsce i sprzedawanych do innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Zmiany dotyczą m.in.: pobierania mniejszej ilości prób do badań na obecność bakterii Clavibacter michiganensis ssp., odstąpienie od obowiązku plombowania środka transportu, którym wysyłane są ziemniaki, umożliwienie wysyłania bulw ziemniaków bez konieczności ich badania przed wysyłką, jeżeli pochodzą one z gospodarstwa uznanego przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa za miejsce produkcji wolne od bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus.

Pojawiają się wciąż nowe odmiany roślin uprawnych. Dlaczego poszukuje się nowych i czym są one lepsze od stosowanych wcześniej ?
Hodowla nowych odmian prowadzona jest w celu zwiększenia plonowania, a tym samym opłacalności produkcji. Postęp biologiczny jest najtańszym środkiem zwiększania opłacalności. Prowadzona jest hodowla w kierunku poprawy jakości plonu np. zawartości białka w roślinach paszowych lub hodowla odmian w kierunku użytkowania np. kukurydzy na ziarno, która w polskich warunkach wymaga krótszego okresu wegetacji. W przypadku ziemniaków poszukiwane są np. odmiany przydatne dla przemysłu czyli wysokoskrobiowe, odmiany jadalne o większych walorach smakowych czy np. odmiany bezoczkowe do mechanicznego obierania lub dla przetwórstwa np. na frytki czy chipsy.

Wciąż powraca temat GMO czyli roślin modyfikowanych genetycznie. Czy Pana zdaniem należy obawiać się takich roślin? Które z nasion trafiających do Polski są modyfikowane i jak można je odróżnić od tych, które nie zostały poddane temu procesowi?
W Polsce, według aktualnych przepisów, obowiązuje zakaz uprawy roślin modyfikowanych genetycznie. Materiał siewny zawsze oznaczony jest etykietą urzędową i w przypadku nasion GMO powinno być wyraźne oznaczenie „GMO” lub napis „genetically modified organisms”. Corocznie, od 2005 r. Inspekcja prowadzi kontrolę i badania monitoringowe konwencjonalnego materiału siewnego rzepaku, kukurydzy oraz soi (od 2017 r.) w kierunku występowania domieszek nasion genetycznie zmodyfikowanych. Próbki materiału siewnego znajdującego się w obrocie na terytorium Polski, wytworzonego w kraju, innych państwach członkowskich Unii Europejskiej lub w państwach trzecich, są pobierane przez inspektorów do badań. W wyniku kontroli prowadzonych przez inspektorów WIORIN nie stwierdzono w obrocie nasion GMO, a badania prób wykonane przez Centralne Laboratorium GIORIN w Toruniu nie wykazały modyfikacji genetycznej. Ponadto pracownicy inspekcji prowadzą kontrolę stosowania materiału siewnego kukurydzy. W 2016 roku przeprowadzono 680 kontroli, podczas których pobrano i przesłano do Centralnego Laboratorium w Toruniu 93 próbki materiału roślinnego. Próbki były pobierane w przypadkach niekompletnych dokumentów dotyczących zakupu materiału siewnego lub ich braku. W wyniku kontroli i badań laboratoryjnych nie stwierdzono na terenie woj. kujawsko-pomorskiego stosowania materiału siewnego zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy MON810.

W przepisach, regulacjach prawnych wprowadzono wiele zmian. Może Pan przybliżyć naszym Czytelnikom, czego one dotyczą?
W tym dokonano szeregu zmian przepisów dotyczących wytwarzania, oceny i obrotu materiałem szkółkarskim. W myśl nowych przepisów dostawca materiału szkółkarskiego w zgłoszeniu działalności zobowiązany jest wskazać główne rodzaje lub gatunki roślin uprawnych objętych jego działalnością. W przypadku dostawców wpisanych do ewidencji przed wejściem w życie nowelizacji ustawy wpis zachowuje ważność pod warunkiem przekazania wojewódzkiemu inspektorowi ww. informacji do dnia 31 grudnia 2017 roku. Dostawcy materiału szkółkarskiego wpisani do ewidencji dostawców będą mogli dokonywać pobierania prób, oceny cech zewnętrznych, tożsamości i czystości odmianowej wytwarzanego przez siebie materiału szkółkarskiego w kategoriach elitarny i kwalifikowany oraz pobierać próby gleby i podłoża, w których jest wytwarzany ten materiał po złożeniu wojewódzkiemu inspektorowi wymaganego oświadczenia.