Jazda na Riwierę Francuską, czyli Mątwy czasów „Solvaya” [historia Inowrocławia]

Mątwy w swym socjologicznym przekroju były podinowrocławską robotniczą osadą, ale pracujących w „Solvayu” dobrze opłacano, a zarządzający fabryką, o to już było całkiem elitarne towarzystwo!

Na cmentarzu parafii Opatrzności Bożej w Mątwach jest grób Józefa Bohdanowicza, Polaka, generała wojsk carskich, który żył - jak odczytuję z tablicy nagrobnej - w latach 1862-1933.

Jakim cudem, czy też jakim zrządzeniem losu, „białogwardiejski jenerał” trafił na Kujawy inowrocławskie i tu dokonał żywota? Wspominałem już o tym swego czasu, odwołując się w materii do śladowych wzmianek na ten temat w pamiętniku Andrzeja Łempickiego, zmarłego w 2004 r. syna Jerzego, który w latach 30. przeszłego wieku pełnił zadania plenipotenta mątewskiej fabryki.

Wiadomo, że Bohdanowicz był w „Solvayu” urzędnikiem administracji wyższej rangi, a pracowali tam także jego syn Kazimierz - technik elektryk i córka Aniela. Już pod koniec lat 30. wdowa po generale, Julia z Hejbowiczów, pozywana w Mątwach „panią jenerałową”, mocno wszelako w latach posunięta, słynęła z codziennych długich spacerów po okolicy. A młodego Łempickiego (wtedy podrostka) zdumiewało, że siorbie herbatę na rosyjski sposób, „na prikuzku”, trzymając w ustkach kostkę cukru. Bohdanowiczowie mieszkali na piętrze w kamienicy przy Poznańskiej (tej stojącej na wprost ul. Mątewskiej).

Stojący najwyżej w hierarchii „Solvaya” Łempicki oraz inżynierowie Piętka i Pischinger zajmowali wille przy Staropoznańskiej 143-147. Najokazalsza, pod nr. 149., służyła dyrektorowi naczelnemu Władysławowi Tołłoczce. - Nasz dom - zapamiętał Łempicki - miał trzy poziomy. Był tam gabinet ojca, sypialnie, pokoje dzienne, a na dolnym pięknym i obszernym holu stał fortepian. Mieliśmy kucharkę, dwie służące i Francuzkę, która uczyła mnie języka. Ojciec zarabiał 1600 zł, góra pieniędzy!, bo na przykład listonosz dostawał jakieś 140 zł. Ojciec miał do dyspozycji kierowcę i „Chevroleta”, to było coś, ale my podziwialiśmy auto pana Tołłoczki, bo on jeździł wielkim „Buickiem”.

Tołłoczko kierował „Solvayem” od 1929 r. i nastał po inżynierze Henryku Kułakowskim, którego syn Adam, przypomnę, był sekretarzem generała Sikorskiego i wraz z nim zginął nad Gibraltarem. Tołłoczko pochodził z Brześcia Litewskiego, w 1937 r. prezydent RP Mościcki nadał mu Order Polonia Restituta. Anegdotka o życiu Tołłoczki? Służę… Otóż za żonę miał on Rosjankę, która każdej jesieni wyjeżdżała na Riwierę Francuską, bo w Mątwach w czasie kampanii buraczanej zapachy jej nie służyły. Łempicki nic nie wspomina, jak dyrektorowa reagowała, kiedy zawiało od strony „Solvaya”.

Andrzej Łempicki spisał wiele anegdot o Mątwach lat. 30. na które spoglądał młodzieńczym okiem wysoko posadowionej rodziny. Pisał o mątewskim kinie, o księdzu Dąbrowskim, fryzjerze Zabłotnym, rzeźniku Nowaku, piekarzu Draheimie, aptekarzu Skorelu, rodzinach Proszkiewiczów, Gicz-kowskich itd., ale i też o jazdach „Chevroletem” do centrum Inowrocławia, do wielkiej kolonialki „Nowakowskiego” (róg Solankowej, „Królówki” i Toruńskiej) po wileńskie kabanosy i wedlowskie karmelki, do trafiki w „Baście”, gdzie ojciec nabywał cygara i losy państwowej loterii czy do słynnej kawiarni „Słodka Dziurka” (na placu Klasztornym) na pucharek wybornych lodów.

Łempicki opisuje też, jak jego ojca „na próbę” zapraszała żona dyrektora Tołłoczki na obiady, bowiem tenże miał fatalny nawyk, że czytał wtedy gazety. Dystyngowana gospodyni miała nadzieję, że mąż przy gościu (choć to podwładny) jednak się opanuje.

Wynik tego eksperymentu był taki, iż teraz przy stole siedziało już dwóch zaczytanych jegomościów. Plenipotent Łempicki szybko dostał od dyrektorowej wymówienie i szefowie „Solvaya” znów, czytając, posilali się osobno…