Od dni powstańczego zrywu do chwały „Cudu nad Wisłą” [historia Inowrocławia]

15 stycznia 1919 r. dowództwo główne w Poznaniu, któremu podlegała Armia Wielkopolska, zarządziło scalenie sił grenadierów kujawskich: do 1 pułku wcielono 2 pułk jako jego II batalion, a Batalion Nadgoplański stał się III batalionem.

Zaraz też pułk wrócił do Inowrocławia i 16 stycznia na Rynku żołnierze złożyli przysięgę. Była to pierwsza taka uroczystość w dopiero co wyzwolonym mieście... W następnych dniach grenadierzy pilnowali pasa obronnego od Opok - przez Wielowieś i Płonkowo - aż do wysokości Pszczółczyna pod Łabiszynem, tocząc liczne potyczki z wrogiem.

7 lutego 1919 r., wraz z ustabilizowaniem się linii frontu północnego, jednostkę grenadierów przeformowano na 5 Pułk Strzelców Wielkopolskich. Jego dowódcą został płk Wacław Przeździecki, którego jeszcze z końcem marca zastąpił mjr Stanisław Wrzaliński. Pułk uzupełniono do składu dwunastu kompanii strzeleckich i trzech kompanii karabinów maszynowych, jednocześnie tworzono pułkową szkołę podoficerską, zaś starsze roczniki ochotników wcielano do batalionu rezerwowego i kierowano do służby garnizonowej.

Pułk na linii frontu operował do 18 grudnia 1919 r., wielokrotnie wchodząc w zwarcie z wrogiem, który korzystając ze swej przewagi w uzbrojeniu i artylerii próbował przejąć inicjatywę. Później, do 15 stycznia 1920 r., pułk stacjonował w rejonie Żnina, a następnie - w drugiej połowie stycznia - przemieszczał się w ślad za ustępującymi wojskami niemieckimi, obejmując tereny Pomorza (po odcinek graniczny na zachód od Chojnic) przyznane Polsce traktatem wersalskim.

17 stycznia 1920 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych dokonało ostatecznej już zmiany nazwy jednostki na 59 Pułk Piechoty Wielkopolskiej. Wszedł on w skład XXIX Brygady Piechoty będącej częścią 15 Dywizji Piechoty. Trzy dni później pozycje na tym odcinku zajął 49 Pułk Strzelców Kresowych, a 59 pułk odszedł pod Tucholę i tam zakończył udział w walkach na froncie północnym. Do tego czasu poległo lub zmarło wskutek odniesionych ran stu sześćdziesięciu pięciu żołnierzy, a ponad dwustu zostało rannych.

Rok 1920 w historii 59 pułku zapisze się głównie jako czas krwawych zmagań na froncie wschodnim. Z końcem pierwszej dekady marca jednostki wchodzące w skład 15 dywizji przetransportowano koleją na rubieże wschodnie. 59 pułk najpierw kwaterował w rejonie Złoczów-Brody, a potem - dalej koleją - dotarł nad Słuczę i stanął w okolicach Miropola. Tam wydzielono go z 15 dywizji i zasilono nim 13 dywizję, powierzając znaczny odcinek frontu po obu stronach linii kolejowej Połonne-Berdyczów. Wkrótce doszło do potyczek i bojów, w najkrwawszym z nich - po brawurowym wypadzie pułku w rejon Kowaleńki - pobito zgrupowanie bolszewików, którzy stracili blisko stu żołnierzy, armaty i karabiny maszynowe oraz liczne wozy taborowe.

21 kwietnia, tuż przed ofensywą na tereny Ukrainy, pułk ponownie włączono do 15 dywizji. Cztery dni później inowrocławianie zaatakowali pozycje wroga, przebijając się przez pięć linii obronnych i odrzucając go w kierunku na Berdyczów. 8 maja pułk wkroczył do Kijowa. Zaraz też, po defiladzie przed dowódcą 3 armii gen. Śmigłym-Rydzem, przeprawiono się przez Dniepr na południe od miasta, dalej też pozostając w zwarciu bojowym. 24 maja zdobyto Rżyszczew. Spośród ośmiuset sołdatów, którzy bronili miasteczka, w bezpośredniej walce padło ich ponad dwustu.
Stamtąd pułk przerzucono na front północny do walk toczonych nad Berezyną. Między 14 a 16 czerwca 1920 r. z powodzeniem wbito się w rejonie Wojłowa głęboko w pozycje nieprzyjaciela, a później pod Wielką Czernicą z męstwem odpierano bolszewicką kontrofensywę.

Minie kilka tygodni, polska armia przejdzie do kontruderzenia i rozpocznie się bitwa warszawska. Chwałę „Cudu nad Wisłą” inowrocławski pułk okupi wielką daniną żołnierskiej krwi…

POLECAMY: