Haller i Raczkiewicz. Niegdyś gościli w Inowrocławiu [historia]

Jest zatem okazja, by przybliżyć „inowrocławskich” nominatów: generała Józefa Hallera i sanacyjnego dygnitarza Władysława Raczkiewicza, postaci z przedwojennego establishmentu politycznego. Hallera podejmowano w Inowrocławiu - bodajże - dwa-trzy razy, a Raczkiewicz z racji tego, że od 1936 r. był wojewodą pomorskim, zajeżdżał tu częściej.
I jeden, i drugi…
Pierwszy z nich to wówczas opozycjonista dystansujący się od sanacji, a drugi - jej czołowy reprezentant, wcześniej minister, marszałek Senatu III kadencji, wojewoda nowogródzki, wileński i krakowski (no a potem - w latach 1939-47 prezydent RP na uchodźstwie).

Jak ich podejmowano? Raczkiewicz jako reprezentant władzy panującej otrzymywał oczywiście stosowne „urzędowe wyrazy uwielbienia”, ale równie gromkie - jak by powiedzieli ludzie radzieccy - „burnyje apłodismienty” kierowano pod adresem Hallera. I nic w tym dziwnego, w mieście, gdzie górę brały przekonania narodowo-endeckie, twórca Błękitnej Armii mógł się takiej atencji spodziewać.

Kujawscy endecy, identyfikujący się z elitami politycznymi Wielkopolski w wyrażaniu negatywnej opinii o Piłsudskim, podejmowali Hallera serdecznie. Doskonale pamiętano jego wystąpienia, gdy kontestował wybór Narutowicza na prezydenta RP i gdy na Wiejskiej - będąc posłem - zaciekle atakował Marszałka.
Haller wtedy był już formalnie osobą prywatną. Po zamachu majowym odsunięty został na boczny tor i przeniesiony w stan spoczynku. Nie zaniechał jednak działalności publicznej i namiętnie politykował z innymi opozycjonistami. Co pewien czas ruszał w objazd po Polsce, a że Kujawy były mu przychylne, zjawiał się tu nader chętnie. Nie trzeba dodawać, iż lokalnym władzom państwowym jego wizyty były wyraźnie nie w smak. Uważnie wtedy przypatrywano się i oceniano, kto z obywateli miasta wiwatuje na jego cześć. Policyjni wywiadowcy na tę okoliczność zaraz pisali treściwe raporty, które migiem słano do zwierzchnich instancji.

Do naszych czasów przetrwało kilka zdjęć dokumentujących pobyty Hallera w Inowrocławiu. Jedno z nich wykonano w 1928 r. i stoi oto generał na Rynku, gdzie z atencją witają go lokalni politycy. Ma się rozumieć - tylko mężowie demonstrujący swą opozycyjność wobec władzy państwowej, same tęgie głowy specjalizujące się w uprawianiu myśli narodowej.

Inne zdjęcie wykonano podczas spotkania, jakie z Hallerem mieli lokalni narodowcy w 1931 r. Doszło do niego w willi Bolesława Wojkowskiego przy alei Sienkiewicza 9 (dziś to nr 17-19). Wojkowski na spotkanie z generałem zaprosił swoich politycznych przyjaciół. I siedzą oto ci panowie przy ogrodowym stoliku, statecznie popijając cienką herbatę… Swoją drogą to były „głośne” nazwiska. Należeli do czołówki kupieckiej, starsi konspirowali jeszcze w latach zaboru, potem walczyli w powstaniu wielkopolskim, już w wolnej Polsce byli radnymi miejskimi lub też działaczami różnych organizacji. Z Hallerem rozmawiało się im wybornie, bo wszyscy oni mieli jasno sprecyzowane endeckie zapatrywania.

Nie będzie w tym nic szczególnie odkrywczego, jeśli dodam, iż kiedy z kolei do Inowrocławia przyjeżdżała władza państwowa (ważne figury z Warszawy, Poznania, Torunia czy Bydgoszczy), to wówczas do fotografii ustawiał się zupełnie inny „garnitur” miejscowych notabli. Rzecz jasna stawano równie dostojnie, odpowiednio majestat władzy z namaszczeniem celebrując. Raczkiewicz bywał tu - właśnie z uwagi na swe wojewodzińskie prerogatywy - nader często. I także z tych wizyt zachowało się kilka fotografii, m.in. wykonanych w Solankach i w Szymborzu, gdzie wojewoda uwiecznił się z potomnymi Kasprowicza. Jako że był on nadzwyczaj wyrośniętym politykiem (miał ponad 190 cm wzrostu), na każdej z tych fotografii już tylko z tego powodu prezentuje się nad wyraz godnie, przerastając o głowę pozostałych uwiecznionych, a niektórych bardziej mikrych wzrostem inowrocławskich dygnitarzy (tylko bez nazwisk!) nawet i o dwie głowy.

Czytaj także: Andrzejki 2016. Będziecie lali wosk?