Półpoście. Czas psot, ogólnej wesołości i witania wiosny. Przypominamy dawne zwyczaje na Kujawach

Święto zalewajki

Na półpościu nie przestrzegano już tak zasadniczo zakazów postnych, na przykład spożywania mięsa, organizowania zabaw. Muzyka, psoty, były tolerowane, gdyż zapowiadały koniec umartwień i nadejście Wielkanocy. W Mogilnie od dawnych czasów istniał zwyczaj składania w Józefa życzeń imieninowych z orkiestrą, znanym obywatelom miasta kupcom, rzemieślnikom, urzędnikom. Od św. Józefa (19 marca) symbolicznie podejmowano prace w polu. "Na Józwa w polu bruzda"- mawiano, wykonując pierwszą wiosenną orkę.

Jak pisze Oskar Kolberg, w tradycyjnej obrzędowości Kujaw, z okresem półpościa związane było tłuczenie glinianych garnków napełnionych popiołem. Wesoła kompania młodych mężczyzn rozbijała je o drzwi chat, w których mieszkały dziewczęta na wydaniu. Czasami rzucano je pod nogi przechodniom. Niekiedy przeciągano w poprzek drogi lub ulicy powrósła słomiane z zawieszanym pośrodku garnkiem z popiołem, który rozweseleni chłopcy rozbijali kijami w momencie przechodzenia zwłaszcza dziewcząt.

Było w zwyczaju na Kujawach, podobnie jak w Wielkopolsce, że słomianą kukłę, przebraną w damski strój symbol zimy, nazywaną "Śmierciuchą", "Marzanną" wynoszono przy udziale całej wsi nad rzekę, staw czy jezioro. Po drodze była lżona, szarpana i oskarżana o całe zimowe zło, zanim ceremonialnie została utopiona. Wygłaszano przy tym wierszyk "Marzanno - zimowa panno, w wodę cię rzucamy, bo wiosnę witamy." Istniał przesąd, że po utopieniu kukły należało szybko wrócić do domu nie oglądając się za siebie i uważać, aby po drodze nie potknąć się, bo to groziło chorobą lub nawet śmiercią.

Gdy już utopiono Marzannę - symbol odchodzącej zimy, cały orszak wracał z gałęzią sosny lub świerku przybraną wstążkami, świecidełkami, papierowymi kwiatami. Tą gałąź, zwaną "gaikiem-maikiem" niosła dziewczyna ubrana na biało z wiankiem na głowie. Orszak, któremu najczęściej towarzyszyła muzyka odwiedzał wszystkie chałupy we wsi, składał i wyśpiewywał życzenia.
Dzisiaj, pradawny zwyczaj przeżywa swój renesans, jako atrakcyjna zabawa dla dzieci i młodzieży i zadomowił się w szkolnej obrzędowości w pierwszym dniu wiosny, jako "Dzień Wagarowicza". Stał się także okazją do uczestnictwa w wycieczkach nad strumienie, stawy, jeziora, by spędzić kilka godzin na świeżym powietrzu.